Od 1 stycznia 2019 r. w Polsce obowiązują nowe przepisy dotyczące informowania fiskusa o schematach podatkowych (z ang. Mandatory Disclosure Rules, MDR). Wdrożenie do polskiego systemu prawa regulacji MDR ma zapobiegać agresywnemu planowaniu podatkowemu i dostarczać organom podatkowym informacji o operacjach biznesowych przeprowadzanych przez podatników. Trzeba jednak zaznaczyć, że obowiązkiem raportowania mogą być objęte także legalne działania podejmowane przez przedsiębiorców – w konsekwencji nowe przepisy nakładają na firmy dodatkowe obowiązki sprawozdawcze.

Schematem podatkowym jest uzgodnienie, czyli czynność lub zespół powiązanych ze sobą czynności, w tym czynność planowana lub zespół czynności planowanych, których co najmniej jedna strona jest podatnikiem lub które mają lub mogą mieć wpływ na powstanie lub niepowstanie obowiązku podatkowego, które:

• spełnia kryterium głównej korzyści oraz posiada ogólną cechę rozpoznawczą, lub
• posiada szczególną cechę rozpoznawczą, lub
• posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą

Definicja schematu podatkowego jest bardzo niejasna i jej interpretacja bywa kłopotliwa. W największym uproszczeniu raportowaniu podlegają czynności mające na celu osiągnięcie korzyści podatkowej (choć nie tylko – nierzadko dane uzgodnienie nie przynosi korzyści podatkowej, a obowiązek raportowania powstaje).

Do raportowania schematów podatkowych może być zobowiązany zarówno promotor (np. radca prawny, doradca podatkowy), korzystający (podatnik u którego wdrażany jest schemat podatkowy), a także wspomagający (np. notariusz, biuro rachunkowe pośredniczące przy wdrażaniu schematu).

Prawidłowa identyfikacja schematów podatkowych oraz przestrzeganie terminów ich raportowania jest kluczowa, bowiem za naruszenie przepisów o MDR przewidziano bardzo wysokie kary z Kodeksu karno-skarbowego.

Optymalizacja podatkowa z istoty jest działaniem w granicach prawa, które ma na celu zminimalizowanie obciążeń podatkowych danego podmiotu.

Stosowanie legalne optymalizacji podatkowej, jest działaniem prawidłowym i przyczynia się do poprawy wyniku finansowego podatników poprzez redukcję wysokich (nazbyt?) zobowiązań podatkowych.

W związku jednak z globalnym trendem przeciwdziałania zjawisku unikania opodatkowania możliwy zakres przeprowadzanych optymalizacji zmniejsza się (inaczej mówiąc następuje stopniowe uszczelnianie systemów podatkowych). Wiele popularnych jeszcze kilka lat temu rozwiązań stanowiących całkowicie legalne metody optymalizacji, w wyniku zmian legislacyjnych nie daje już oczekiwanych efektów i nie jest stosowanych, ponieważ obarczone zostały dużym ryzykiem podatkowym, np. kontroli podatkowej, a nawet odpowiedzialności karnej czy karnoskarbowej. W szczególności problematyczne okazały się, uznawane już powszechnie za agresywne metody optymalizacji, struktury z wykorzystywaniem podmiotów zagranicznych umiejscowionych zwłaszcza w tzw. rajach podatkowych (kraje stosujące szkodliwą konkurencję podatkową).

Należy pamiętać, że zastosowana optymalizacja nie może być działaniem o sztucznym charakterze, którego jedynym celem jest osiągnięcie korzyści podatkowej. Poza tym zastosowanie danego rodzaju optymalizacji podatkowej skutkować może obowiązkiem zaraportowania tzw. schematu podatkowego zgodnie z regulacją MDR.

Definicja pod jaką kryje się pojęcie beneficjenta rzeczywistego znajduje się w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Zgodnie z ustawowym wyjaśnieniem,  beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, które sprawują bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna. Za beneficjenta rzeczywistego, przykładowo, można uznać osobę fizyczną prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, wspólników spółek osobowych, osoby fizyczne będące udziałowcami lub akcjonariuszami klienta, czy sprawujące kontrolę nad nim, bądź po prostu zajmujące wysokie stanowiska kierownicze.

Prosta spółka akcyjna to nowy rodzaj niepublicznej spółki kapitałowej, który został wprowadzony na mocy ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw i miał zacząć obowiązywać w obrocie prawnym od 1 marca 2020 r., jednak jak wynika z komunikatu Ministerstwa rozwoju, termin wejścia w życie przepisów zostanie przesunięty najprawdopodobniej na 1 marca 2021 r.  Prosta spółka akcyjna stanowi elastyczną i innowacyjną formę prowadzenia działalności gospodarczej. Ma być szansą dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, w tym w szczególności ukłonem skierowanym w stronę startupów.

Prosta spółka akcyjna (PSA) stanowi odrębna formę spółki kapitałowej łączącą w sobie zarówno cechy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i spółki akcyjnej, z uzupełnieniem o nietypowe możliwości w postaci, między innymi, zezwolenia na wniesienie do spółki wkładu w postaci pracy lub świadczenia usług. Jako główne założenia przewiduje się możliwość szybkiej rejestracji za pomocą systemu elektronicznego, symboliczną wysokość minimalnego kapitału zakładowego w wysokości 1 zł, łatwe dysponowanie środkami spółki, uproszczony elektroniczny rejestr akcjonariuszy, elastyczną strukturę organów oraz skróconą procedurę likwidacyjną.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują solidarną odpowiedzialności spółki dzielonej oraz pozostałych spółek za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej. W judykaturze długo występowały kontrowersje dotyczące tego, czy istnieje, obok solidarnej odpowiedzialności spółek przejmujących oraz spółek nowo zawiązanych, również solidarna odpowiedzialności spółki dzielonej za zobowiązania. Nie mniej jednak, nowelizacja Kodeksu spółek handlowych z 2019 r. zakończyła spór i jednoznacznie przesądziła w art. 546, że: „Za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej spółka dzielona oraz pozostałe spółki, na które został przeniesiony majątek spółki dzielonej, odpowiadają solidarnie przez trzy lata od dnia ogłoszenia o podziale. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych każdej spółce w planie podziału.”

Pozwolenie na budowę jest wymagane w sytuacji, w której chcemy rozpocząć roboty budowlane. Trudnym zadaniem byłoby wskazanie wszystkich przedsięwzięć, które takiego pozwolenia wymagają, natomiast ustawa prawo budowlane przewiduje katalog enumeratywnie wyłączający określone budowy i roboty budowlane spod obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę. Co istotne pozwolenie na budowę nie dotyczy tylko pojęcia budowy, natomiast może być wymagane także w odniesieniu do rozbudowy, nadbudowy, odbudowy czy przebudowy obiektów budowlanych. Uzyskanie pozwolenia na budowę przed rozpoczęciem prac jest ogromnie ważne, z uwagi na fakt, że w razie zaniechania przedmiotowego obowiązku, doprowadzimy do tak zwanej samowoli budowlanej.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego to nic innego jak promesa otrzymania pozwolenia na budowę, jeżeli wystąpi się z takim wnioskiem w okresie 1 roku od uzyskania przedmiotowej decyzji zatwierdzającej. Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, że to uzyskanie pozwolenia na budowę jest niezbędne do rozpoczęcia budowy, a otrzymanie samej decyzji zatwierdzającej projekt budowalny nie daje takiego uprawnienia.

Pozwolenie zintegrowane jest wymagane dla prowadzenia instalacji, których działanie, z uwagi na rodzaj, czy rozmiar działalności gospodarczej, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości, zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, z wyłączeniem takich instalacji lub ich części, które stosowane są wyłącznie do badania, rozwoju lub testowania nowych produktów lub procesów technologicznych. Minister Środowiska w rozporządzeniu w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości wskazuje wykaz takich instalacji.

Przykładowo, uzyskania pozwolenia zintegrowanego, wymagać będą instalacje:

• do wytwarzania energii i paliw;
• produkcji i obróbki metali;
• w przemyśle mineralnym, związana z przetwarzaniem surowców skalnych;
• w przemyśle chemicznym, używana przykładowo do produkcji nawozów, środków ochrony roślin, tworzyw sztucznych, barwników;
• w gospodarce odpadami, służąca do odzysku, unieszkodliwiania, składowania czy magazynowania odpadów;
• do produkcji papieru, płyt wiórowych, pilśniowych, czy OSB;
• w ubojniach zwierząt, mleczarniach, rzeźniach;
• do chowu lub hodowli drobiu lub świń.

Pozwolenie zintegrowane jest wymagane zarówno w razie rozpoczęcia eksploatacji instalacji wymagającej pozwolenia, jak i w przypadku istotnej zmiany przedmiotowej instalacji.

Warto zaznaczyć, że w razie uzyskania pozwolenia zintegrowanego, nie ma już potrzeby ubiegania się dodatkowo o pozwolenia na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza, na wytwarzanie odpadów, pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzenie ścieków do wód lub ziemi, czy pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód.

Zasadniczo, co warto podkreślić, każdy posiadacz odpadów jest obowiązany do prowadzenia na bieżąco ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów, zgodnie z katalogiem odpadów określonym w przepisach, zgodnie z art. 66 ustawy o odpadach. Oprócz posiadacza odpadów, ewidencję musi prowadzić także sprzedawca odpadów, jak i pośrednik w obrocie odpadami, który nie jest ich posiadaczem w odniesieniu do odpadów niebezpiecznych. Z obowiązku prowadzenia ewidencji, zgodnie z ustawą o odpadach zostali jednak wyłączeni:

• wytwórcy
  • odpadów komunalnych,
  • odpadów w postaci pojazdów wycofanych z eksploatacji, pod warunkiem, że pojazdy te zostały przekazane do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów,
  • będących rolnikami gospodarującymi na powierzchni użytków rolnych poniżej 75 ha, o ile nie podlegają wpisowi do rejestru z urzędu;
• osoby fizyczne i jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami, które wykorzystują odpady na potrzeby własne;
• podmioty, które prowadzą nieprofesjonalną działalność w zakresie zbierania odpadów opakowaniowych i odpadów  w postaci zużytych artykułów konsumpcyjnych;
• a także konkretne rodzaje odpadów lub ich ilości, które zostały wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 grudnia 2014 r.

Obowiązek rejestracji BDO nie dotyczy każdego. Ustawa o odpadach przewiduje w tym zakresie pewne wyjątki i wskazuje podmioty, które mogą skorzystać ze zwolnienia w zakresie rejestracji i prowadzenia ewidencji.

Wpisowi do rejestru BDO nie podlega bowiem:

• osoba fizyczna oraz jednostka organizacyjna niebędąca przedsiębiorcą, która wykorzystuje odpady na potrzeby własne;
• podmiot władający ziemią, na której są stosowane komunalne osady ściekowe do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu lub uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz, który został zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów;
• podmiot, który prowadzi nieprofesjonalną działalność w zakresie zbierania odpadów opakowaniowych i odpadów  w postaci zużytych artykułów konsumpcyjnych, takich jak np. leki i opakowania po nich;
• transportujący wytworzone przez siebie odpady;
• rolnik, będący wytwórcą odpadów, gospodarujący na powierzchni użytków rolnych poniżej 75 ha;
• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub przedsiębiorcy, którzy w ramach prowadzonej działalności wytwarzają jedynie odpady o składzie i charakterze odpadów komunalnych i objęci są systemem odbioru odpadów komunalnych (np. drobne usługi, działalność administracyjno-biurowa, kancelarie prawne i biura rachunkowe);
• firmy, które podpiszą umowę na świadczenie usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw. W takim przypadku wytwórcą odpadów będzie podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Ze zwolnienia przedmiotowego mogą natomiast skorzystać podmioty w przypadku niektórych rodzajów odpadów jeżeli nie przekroczą one określonej ilości. Wykaz tych odpadów wraz z określeniem wagi znajduje się w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 grudnia 2014 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów.

BDO to baza danych o produktach i opakowaniach oraz gospodarce odpadami. Rejestracja do BDO umożliwia gromadzenie danych związanych z gospodarką odpadami oraz spełnienie przez przedsiębiorców dodatkowych obowiązków – rejestrowych, ewidencyjnych i sprawozdawczych.

Dopilnowanie obowiązków związanych z rejestracją, ewidencją, czy sprawozdawczością w BDO jest o tyle istotne, że w razie zaniedbania, na podatników będą nakładane sankcje w postaci kary grzywny lub aresztu, a także administracyjnej kary pieniężnej w wysokości od 500 zł do 1 mln zł. Co więcej, trzeba się też liczyć, że w razie niestosowania przepisów, odpady nie będą odbierane, a sami podatnicy nie będą mogli wystawić elektronicznej karty odbioru odpadów.

Warto więc pamiętać, że obowiązkowi wpisu do rejestru podlegają zwłaszcza przedsiębiorcy, którzy:

• wytwarzają odpady oraz prowadzą ewidencję tych odpadów,
• wprowadzają na terytorium kraju produkty w opakowaniach, opony, oleje smarowe, pojazdy, baterie lub akumulatory, sprzęt elektryczny i elektroniczny,
• produkują lub importują opakowania albo kupują je w ramach transakcji wewnątrzwspólnotowych (od przedsiębiorstw unijnych).

Szczegółowy katalog podmiotów, które zobowiązane są do złożenia wniosku o wpis do rejestru BDO znajduje się w art. 50 ust. 1 ustawy o odpadach. Zgodnie z tym przepisem, kluczowe dla wyznaczenia granic dla podmiotów podlegających obowiązkowi wpisu do rejestru jest obszar i zakres prowadzonej przez nich działalności.

Warto przy tym pamiętać, że jeżeli przedsiębiorca uzyskał:

• pozwolenie zintegrowane,
• pozwolenie na wytwarzanie odpadów,
• zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów,
• decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi lub zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych,
• koncesję na podziemne składowanie odpadów,
• wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości

nie musi składać wniosku o wpis do rejestru BDO, z uwagi na to, że Marszałek Województwa dokonuje takiego wpisu z urzędu.